Engellilerin gündemi (36. bölüm)
2025 yılının ilk Engellilerin Gündemi programıyla sizlerle birlikteyiz. Bu 36. bölümümüzde, geçtiğimiz yıl ele aldığımız ve hala gündemde yer bulan konuları değerlendiriyoruz. 2024 yılında yayınladığımız 35 bölümde işlenen pek çok konu yeni düzenlemelerle güncellenmiş durumda veya bazılarına ilişkin kulis bilgileri gelmeye devam ediyor. Bu kapsamda, 2025 yılı oldukça hızlı başladı. Programımız boyunca engelli bireylerin haklarına ilişkin gelişmeleri, düzenlemeleri ve tartışmaları derinlemesine ele alacağız.
Yeni ÖTV Muafiyeti İle Engelli Araç Satın Alma Düzenlemesi
2024 yılının sonunda yasalaşan ÖTV düzenlemesiyle, engelli bireyler artık araçlarını 5 yılda bir yerine 10 yılda bir değiştirebilecek. Bu düzenleme aynı zamanda %40 yerlilik oranı şartını da getiriyor. Bu kapsama giren araçlar arasında Hyundai, Renault, Toyota ve yerli otomobil TOGG öne çıkıyor. Ancak düzenlemenin detaylarında belirsizlikler mevcut. Örneğin, mevcut araç sahiplerinin bu düzenlemeden etkilenip etkilenmeyeceği konusu tartışılıyor. Bir görüşe göre düzenleme geriye dönük işlemeyecek, mevcut araç sahipleri mevcut kurallara göre işlem yapabilecek. Başka bir görüşe göre ise mevcut araç sahipleri de düzenlemeye tabi olacak; bu durumda yeni bir araç almak için 10 yıl beklemeleri gerekebilir. Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın yayımlayacağı tebliğ, bu belirsizlikleri netleştirecek. Ayrıca, yeni düzenlemelerle ÖTV indirim oranlarının sabitlenmesi ve gelir seviyesi yüksek bireylerin bu indirimden yararlanamaması gibi maddelerin gündemde olduğu belirtiliyor. Ancak bu durum, engelli bireylerin araç alımlarını daha da zorlaştırabilir. Sivil toplum örgütleri ve engelli bireyler, bu düzenlemelere tepki göstererek haklarını savunmaya devam ediyor.
9 Ocak Tarihli Basın Açıklaması: “Engelli Haklarında Sistematik Darbeye Hayır”
Türkiye Sakatlar Konfederasyonu, Memur-Sen ve Engelliler Konfederasyonu, 9 Ocak’ta bir basın açıklaması düzenledi. Teması Engelli Haklarında Sistematik Darbeye Hayır olan bu açıklama, engellilerin hak kayıplarına yönelik bir eylem niteliğindeydi. Ancak bu açıklamadan iki gün önce, Türkiye Sakatlar Konfederasyonu heyeti ile Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı arasında bir görüşme yapıldığı ortaya çıktı. Bu görüşmenin amacı net olarak açıklanmadı. Basın açıklaması sırasında, katılımcıların büyük kısmının ÖTV düzenlemesi üzerine odaklandığı gözlemlendi. Konuşmaların ilk 27 dakikasında düzenlemeyi eleştiren konuşmacılar yer aldı, ardından diğer hak kayıplarına ilişkin kısa değerlendirmeler yapıldı. Eylemde “Aracıma Dokunma, Özgürlüğe Yol Ver” sloganları öne çıktı.
Engelli Emeklilik Şartlarında Değişiklik
2008 yılı öncesi ve sonrası sigortalı olan engelli bireyler için farklı uygulanan emeklilik şartları eşitlendi. Ancak bu eşitlik, yeni sorunları da beraberinde getirdi. Düzenlemeye göre, emeklilik işlemleri çalışma gücü kaybına göre değerlendirilecek ve SGK sağlık kurulları tarafından yürütülecek. Bu, engellilik oranı yüksek olan bireylerin bile çalışma gücü kaybı düşük gösterilerek emekli olmasının engellenebileceği anlamına geliyor. Bu durum, sivil toplum örgütleri ve uzmanlar tarafından eleştirilerek yeni mağduriyetlere yol açabileceği ifade edildi.
EKPSS Atamalarında Düşük Kontenjan Tepkisi
2025 yılı için EKPSS kapsamında 1830 kişilik bir atama yapılacağı açıklandı. Bu rakam, son yılların en düşük atama sayısı olarak dikkat çekiyor. Sivil toplum örgütleri, bu sayının artırılması için Cumhurbaşkanlığı’na kadar giden çeşitli girişimlerde bulunuyor. Atamaların Ocak-Şubat aylarında tamamlanması bekleniyor.
Sosyal Destek Tutarlarındaki Artış
Memur maaşlarına yapılan artış, sosyal destek tutarlarını da etkiledi. Yeni düzenlemeye göre evde bakım maaşı 10.124 TL’ye, %40-69 engel oranı olanların engelli maaşı 3723 TL’ye, %70 ve üzeri engel oranı olanların engelli maaşı 5584 TL’ye yükseldi. Ancak bu rakamların engellilerin temel ihtiyaçlarını karşılamaktan uzak olduğu ifade ediliyor. Sivil toplum örgütleri, maaşların hesaplanmasında hane halkı gelirine bakılmasından ziyade bireysel gelirlerin değerlendirilmesini talep ediyor.
Hak Arama Mekanizmaları: TİHEK ve KDK
Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu (TİHEK) ve Kamu Denetçiliği Kurumu (KDK), engellilerin hak ihlalleriyle mücadelede önemli iki mekanizma olarak öne çıkıyor. TİHEK, ayrımcılık başvurularını değerlendirip ihlal kararları alırken, KDK tavsiye kararlarıyla kamu kurumları üzerinde baskı oluşturabiliyor. Her iki kurumun da engellilere yönelik kararları, hak mücadelesinde etkili bir rol oynuyor.