Engelli istihdamının son 50 yılını görme engelli Eyüp Doğan anlatıyor!
Cumhuriyet Özel programının bu bölümünde; engellilik alanında uzun yıllar boyunca mücadele etmiş ve engelli bireylerin istihdamına önemli katkılar sağlamış Eyüp Doğan ağırlanıyor. Bu bölümde Doğan’ın hayatı, engellilik alanındaki tecrübeleri, çalışma hayatında karşılaştığı zorluklar ve toplumda engelli hakları alanında attığı adımlar derinlemesine inceleniyor.
Eyüp Doğan’ın Yaşamı ve Engellilikle Mücadelesi
1946’da Kırıkkale’nin Karakeçili ilçesinde doğan Eyüp Doğan, gençliğinde at arabası ustalığı yapıyordu. 1965 yılında gözlerinde yaşadığı bir sağlık sorunu nedeniyle görme yetisini kaybetti ve bu durum hayatını tamamen değiştirdi. Gözlerini kaybetmesinin ardından Türkiye’de engellilerin durumuna dair herhangi bir bilgisinin olmaması nedeniyle zorluklarla karşılaşan Doğan, 1967 yılında Varto depreminin olduğu bir gün, Sofya Radyosu’nda bir görme engelli kız öğrencinin mektubunu dinlemesiyle hayatında yeni bir yön buldu. Bu öğrenci, Türkiye’de körler okulunda eğitim aldığını ve gerekli araç-gereçlere ulaşmakta zorluk yaşadığını dile getiriyordu. Bu mektuptan etkilenen Doğan, görme engelliler için mücadele etme kararı alarak Ankara’ya gitmeye karar verdi.
Ankara’da Mücadele ve İlk Girişimler
Ankara’ya vardığında, dönemin başbakanı ile görüşme talebinde bulunan Doğan, başbakan vekiliyle görüştü ve sosyal yardımlara erişim talebini dile getirdi. Bunun üzerine Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı Vedat Ali Özkan’a yönlendirilen Doğan, burada kendisine iş bulabilmesi için gerekli eğitim desteğini sağlayan adımları başlattı. Doğan, Altı Nokta Körler Derneği’ne yönlendirildi ve burada kabartma yazıyı öğrenerek eğitimine başladı. Zorlu şartlar altında kendi çabalarıyla öğrenim görüp kabartma yazı ve diğer teknikleri öğrendikten sonra sosyal hizmet alanında işe alınmayı başardı.
Engelli İstihdamı Alanında İlk Adımlar ve Başarılar
Eyüp Doğan, 1972 yılına gelindiğinde görme engelliler için daha fazla iş imkanı yaratma amacıyla sivil toplum faaliyetlerine katıldı. O dönemde Köy Hizmetleri Bakanlığı’na başvurarak görme engellilere iş imkanı sunulması için çalışmalar başlattı. Bakanlıkla yaptığı görüşmeler sonucu 24 görme engelliyi işe yerleştirerek bu alandaki ilk somut adımlarını attı. Engelli bireylerin kamuya atanabilmesi ve istihdam edilmeleri konusunda yaptığı çalışmalarda oldukça başarılı sonuçlar aldı. Çalışmaları sayesinde Türkiye genelinde farklı kamu kurumlarında görme engelli bireylerin iş sahibi olmalarına yardımcı oldu.
Doğan, aynı zamanda kamuoyunda farkındalık yaratmak amacıyla birçok sempozyuma katıldı ve engellilerin istihdam edilmesi konusundaki sorunları gündeme taşıdı. 1981 yılında “Sakatlar Yılı” ilan edilmesiyle birlikte engellilerin haklarının daha görünür hale gelmesi için yoğun çaba sarf etti ve erken emeklilik hakkı gibi kazanımların yasalaşması için kamu kurumlarıyla irtibat kurdu. Bu süreçte birçok gazetede yazılar yayımlandı ve kamuoyunun desteğiyle yasa değişikliği sağlandı. Doğan, 1981 yılında engelli memurların 15 yıl çalışarak emekli olmaları hakkının elde edilmesinde önemli bir rol oynadı.
Altı Nokta Körler Derneği ve Sivil Toplum Çalışmaları
Eyüp Doğan, Altı Nokta Körler Derneği’nde aktif olarak çalışarak engelli bireylerin haklarını korumak ve geliştirmek için mücadele etti. Dernekte, görme engelli bireyler için iş bulma çalışmalarının yanı sıra eğitim ve mesleki rehabilitasyon faaliyetleri düzenledi. Doğan’ın yönetimindeki dernek, o dönemde birçok görme engelliyi istihdam etti ve eğitim olanaklarını genişletti. Bu dönemde, farklı kamu kurumlarıyla yapılan iş birliği sayesinde yüzlerce engelli birey kamu kurumlarında iş sahibi oldu. Dernek çalışmaları sayesinde Türkiye’nin dört bir yanından engelli bireyler iş sahibi oldu ve derneğin üye sayısı hızla arttı.
Kamu Kurumlarında ve Özel Sektörde Engelli İstihdamı
Eyüp Doğan’ın çalışmaları sadece kamu kurumlarıyla sınırlı kalmadı; özel sektörde de engelli bireylerin istihdam edilmesi için önemli adımlar attı. İşkur gibi kurumlarla yaptığı görüşmeler sonucunda, görme engellilerin işe alınması için bazı özel uygulamalar geliştirildi. Türkiye İş Kurumu ve çeşitli kamu kurumlarıyla yaptığı anlaşmalar sayesinde yüzlerce engelli bireyin kamu kurumlarında iş sahibi olmasını sağladı. Örneğin, Sümerbank Genel Müdürlüğü, PTT Genel Müdürlüğü, Belediyeler ve çeşitli bakanlıklarda engelli bireylerin istihdam edilmesine katkıda bulundu. Bu süreçte engelli bireylerin kamuda işe alınmalarını teşvik eden yasal düzenlemeler için mücadele etti.
Engellilik ve Cumhuriyet Kazanımları
Cumhuriyetin kuruluşundan itibaren engelli bireylerin eğitimi ve istihdamı konularında sağlanan kazanımlara dikkat çeken Doğan, özellikle 1960’lardan sonra engelli haklarında gözle görülür gelişmeler yaşandığını ifade etti. Osmanlı döneminde engelli bireylerin genellikle yardım odaklı bir yaklaşımla koruma altına alındığını, ancak Cumhuriyetle birlikte bağımsız yaşam becerilerini kazanarak üretken birer birey olmalarının mümkün hale geldiğini belirtti. Cumhuriyetle birlikte engelli bireylerin eşit vatandaşlar olarak toplumun her alanında yer almasının, Cumhuriyetin eşitlikçi yapısı sayesinde mümkün olduğunu vurguladı.
Doğan, günümüzde engelli bireylerin eğitim ve iş hayatına katılımlarının artmış olmasından memnun olduğunu ifade etti ve engelli bireylerin kendi meslekleriyle ilgili alanlarda daha fazla istihdam edilmesi gerektiğine dikkat çekti. Doğan, devletin ve sivil toplum kuruluşlarının engelli bireylerin haklarını daha fazla savunması gerektiğini belirterek genç nesillere mücadele etmeleri ve sivil toplum kuruluşlarında aktif olmaları çağrısında bulundu.