| | |

“Özel gereksinimli” ifadesi, ötekileştirici bir söylemdir

Yazar:emretasgin Tarih

Gaziantep’te engelli bir çocuk otobüs kartında “özel gereksinimli” yazması talebiyle Kamu Denetçiliği Kurumu’na başvurmuş ve kurum da bu başvuruyu olumlu karşılamış. Konuyla ilgili Twitter hesabımda bir Tweet zinciri oluşturdum. Kör aktivistlerin de yorumlarıyla keyifli bir yazışma dizisi oluştu. Yazımı aşağıda paylaşıyorum. Ayrıca bu sayfada yer verdiğim Tweet zincirini de görüntülerseniz diğer arkadaşlarımızın yorumlarını da okuyabilirsiniz.

***
Gaziantep’te bir çocuk özel gereksinimli olduğunu ve bu şekilde rapor aldığını vurgulayarak otobüs kartının üzerinde engelli ifadesinin yazılmasını istememiş. KDK’nın arabuluculuğu sonucunda karta özel ifadesi eklenmesi kararlaştırılmış. Bunun üzerine biraz yazacağım:
Bana göre yakın zamanda literatüre giren özel gereksinimli ifadesi, şimdiye kadar kullanılan en ötekileştirici söylemlerden biridir ve bu haberi okuyunca kafamda deli sorular belirmeye başladı. Eğitim içeriklerinin uyarlanması, bir internet sitesine erişilebilir olarak ulaşmak, sokakta bir engelin olmamasını istemek gibi şeyler bir özel gereksinim midir, yoksa günlük yaşamda karşımıza çıkan gerekli bariyerlerin ortadan kaldırılması talebi midir? Kısacası erişilebilirliğin sağlanması için yapılacaklar özel bir gereksinimin yerine getirilmesi olarak mı değerlendirilmelidir? Ne özeldir, ne geneldir?
Madem ki böyle bir kavram geliştirildi, o zaman özel gereksinimli ifadesini sadece yeti yitimi olanlar için kullanmak doğru mu? Bu şekilde yaklaşacak olursak, her platformda azınlık olarak görülen kesimlerin talepleri özel gereksinim olarak değerlendirilemez mi? Bugünün özeli yarın genel olduğunda bu genel – özel gereksinim ayrımı yeniden mi gündeme gelecek? Neyin özel gereksinim olup olmadığının ayrımı nasıl ve kim tarafından yapılabiliyor? Bu kavramın içi gelecekte keyfi olarak genişletilme riski taşımıyor mu?
Hak savunuculuğu özel gereksinim talep etmek için değil, imkanlardan erişilebilir biçimde yararlanabilmeyi istemek için yapılmalıdır. Fakat görülüyor ki bu ifade literatüre girmekle kalmamış, pratikte insanların aklına yerleşmiş, dahası genellikle kararlarını olumlu bulduğumuz KDK bile çocuğun talebini haklı görebilmiş. Acaba KDK bu kararı hangi uzmanlara danışarak ve nasıl bir bakış açısıyla verdi?
Ben ısrarla engelli ifadesi kullanılsın demiyorum. İtirazım özel gereksinimli ifadesinedir.

Paylaş: