| |

Görsel betimleme nasıl yapılır? Görme engellilere görsel betimlemenin 16 ipucu

Son yıllarda görme engellilerin görsel içeriklerden erişilebilir olarak yararlanabilmesi için betimlemelerin sayısı artıyor. Birçok gönüllü kişi görme engellilere resim betimleme yapmak istiyor. Üstelik sesli betimleme ve görsel betimleme erişilebilirliğin bir unsuru olsun diye sivil toplum örgütleri baskı oluşturmaya çalışıyor. Ancak fotoğraf ve resim gibi görselleri görme engellilere tarif etmek isteyenler “Görsel betimleme nasıl yapılır?”, “Resim betimleme yapmanın ipuçları nelerdir?”, “Herkes fotoğraf betimleyebilir mi?” gibi soruların cevaplarını bulmaya çalışıyor. Gelgelelim Türkçe dilinde görsel betimleme ipuçları bulabileceğimiz kaynakların sayısı oldukça sınırlı.

2024 yılında, NLS Medya Laboratuvarı üyeleri—Celeste Lawson, Laura Giannarelli, Michael Russotto, Joy Jones ve Dawn Ursula, çizgi romanlar ve görsel açıdan yoğun içerikler için betimleme yazma konusundaki ipuçlarını paylaştılar. Bu yazıda, söz konusu uzmanların önerilerinden yararlanarak görsel betimlemenin ipuçlarını derledim.

 

Görsel betimlemelerde nesnellik önemli

Giannarelli, 2017 yılındaki bir haberde görsel betimleme yapmanın oldukça zorlu bir süreç olduğunu ifade etti. NLS Stüdyosu’nda neredeyse kırk yıldır anlatıcılık yapan Giannarelli, şöyle konuştu: “Benim yöntemim, gördüklerimi olabildiğince nesnel bir şekilde betimlemek. ‘Şaşırmış’ yerine, ‘Ağzı açık, kaşları kalkık ve gözleri büyümüş’ diyorum. Elinizden geldiğince olguları verip okurun yorum yapmasını sağlarsınız. Ancak sahne yoğunlaştıkça, resimlerin ayrıntılarını bırakıp metne odaklanmak gibi bir sanat da vardır.”

 

Görsel betimlemelerde tekrarlarda kaybolmamak gerekiyor

Russotto ise, ortamı belirlemenin ve sürpriz unsurlarını canlı tutmanın önemini vurguladı: “Çizgi romanlar için görselleri betimlerken, tekrar eden ayrıntılarda kaybolmamaya çalışıyorum. Örneğin, aynı mutfak alanında geçen sekiz resim bulunan bir panelde, her resimde tekrarlayan ayrıntıları yeniden betimlemekten kaçınıyorum. Bunun yerine, sahnenin başında bir ‘konumlandırma’ açıklaması yaparak hikâyenin akıcı ilerlemesini sağlıyorum, tıpkı bir film ya da TV dizisinin yaptığı gibi. Sonra karakterlerin sahneyi yaşamasına izin veriyorum. Tabii ki önemli hareketleri veya durum değişikliklerini yol boyunca betimliyorum. Hikâye anlatımı açısından uygun olduğu zaman sürprizleri ya da keşifleri açıklamaya özen gösteriyorum.”

 

Kitaplarda görsel betimleme yapmanın ipuçları

Medya Laboratuvarı, görsel betimlemeler için aşağıdakileri öneriyor:

– Bir senaryonuz olmalı. Doğaçlama yapmak muhtemelen anlaşılır bulunmayan başarısız bir metin ortaya çıkaracaktır.

– Senaryoyu yazmaya başlamadan önce kitabın tamamını okuyun.

– Kitabın başına, kitaptaki görsellerin görüldükleri şekilde betimleneceğini belirten bir Okuyucu Notu ekleyin.

– Her çizgi romanın veya resimli kitabın kendine özgü bir yaklaşım gerektireceğini bilin.

– Uyarladığınız materyalin sunduğu özel zorlukları tanımlayın.

– İyi ve özlü hikaye anlatımı biraz öngörü gerektirir. Başlamadan önce bir plan yapın. Kendi projeniz için bazı temel kurallar belirleyin.

– Yazarın niyetlerine saygı gösterin.

– Hangi yaş grubuna yönelik yazdığınızı bilerek uygun bir dil kullanmaya dikkat edin.

– Anlattığınız resmin duygusunu uyandıran kelimeler seçin. Örnek olarak: “Gökyüzünde yıldızlar var.” yerine “Akşam gökyüzünde sayısız yıldız parıldıyor.” tercih edebilirsiniz.

– Uzun ve devrik cümleler yerine kısa cümleler kullanmayı tercih edin.

– Dinleyicinin sizden önde olmamasına veya senaryonuzun dinleyicinin önüne geçmemesine dikkat edin.

– Kusursuz bir hikâye anlatımı hedefleyin; metin ve betimleme arasında uyumlu bir akıcılık oluşturun.

– Yazdığınız betimlemeler ile kitapta gerçekte yer alan metinler arasında bir fark yaratmanın bir yolunu bulun (örneğin, ses tonunda veya hızda değişiklikler yaparak).

– Her zaman sayfa düzenine ya da konuşma balonlarını kesintisiz tutmaya kilitlenmeyin. Net bir hikaye anlatımı için bazı şeyleri biraz ayarlamanız gerekebilir.

– Yazınızı düzenleyin ve geliştirin. Senaryonuz tamamlandığında onu tekrar gözden geçirin, hikâyeyi basit ve net bir şekilde anlattığından emin olun. Yüksek sesle okuyarak nasıl duyulduğunu dinleyin. Mümkün olduğunca kısaltın ve kelime seçimini iyileştirin. Kayıttan önce bunu en az iki kez yapın.

– Telaffuzlarla veya görsellerle ilgili sorularınız varsa, yazar/çizerle iletişim kurmaya çalışarak açıklama isteyin. Tahmin yürütmekten kaçının.

 

Yukarıdaki öneriler görsel betimleme yapmak isteyenler için bir başlangıç rehberi oluşturabilecek nitelikte. Resim betimleme, yaptıkça gelişen ve geribildirimlerle daha iyi hale gelen bir dokümandır. Bunun için fotoğraf ve resim gibi görsel betimlemelerinizi görme engelli kişilerle paylaşmaktan ve onların dönütlerini dikkate almaktan kaçınmayın.

Yazı kaynağını görüntüleyin

Paylaş: