Görme engelliler seçim öncesinde oy şablonunu incelemeyi talep ediyor
Haberler platformunda yayınlanan Görme engelliler seçimlerde tek başına nasıl oy kullanacak?
başlıklı bir önceki yazımda, Yüksek Seçim Kurulu’nun (YSK) görme engelliler için hazırladığı oy şablonu hakkında kamu spotları hazırlama aşamasında olduğunu ifade etmiştim. Eğer başka bir video daha yayınlanmayacaksa, sözü edilen şablon tanıtımını içeren bilgilendirme videosu paylaşıldı. Video, haber sitelerinden ve video paylaşım platformlarından rahatlıkla bulunabiliyor.
Görme engellilere yönelik hazırlanan oy şablonu tanıtım videosunda YSK’nın oy şablonunu kime tanıttığı belirsiz. Şayet görme engellilere tanıtılıyorsa, videoda yer alan görseller betimlenmediği için şablon hakkında bir fikre sahip olamadık. Görme engelliler olarak bizim için video bu haliyle seslendirilen dört cümlelik metinden ve altta yer alan fon müziğinden ibaret. Bu video sandık görevlilerine ve basına tanıtıldıysa, görme engelliler için hazırlanacak içerikte mutlaka sesli betimlemeye yer verilmeli ve şablon kullanımı ayrıntılı olarak anlatılmalı. Yayınlanan videoya geri dönecek olursak, sözünü ettiğim dört cümlelik metinde şu ifadeler yer alıyor:
“Görme engelli seçmenler için oy kullanma şablonu hazırlandığını biliyor musunuz? Görme engelli seçmen oyunu kullanırken talep etmesi halinde Sandık Kurulu Başkanı, akrabalarından biri, akrabası yoksa orada bulunan herhangi bir seçmenin yardımıyla oy pusulasını mühür deliklerine gelecek şekilde hazırlanan şablona yerleştirmek suretiyle oyunu kullanabilir. Ancak bir seçmen birden fazla engelliye yardım edemez. Oy kullanmaya engel yok.”
Uzun yıllardır süregelen tek başına oy kullanma mücadelesinin temelinde yardımla değil, bağımsız olarak oy verme hakkını kullanabilme hedefi yatıyor. Dolayısıyla YSK’nın görme engellilerin tek başına oy vermesini amaçlayan bir hizmetin tanıtımında üstüne basa basa yardımla oy kullanma vurgusu yapması uygun değil. Biz, görme engelliler olarak kimsenin yardımına gerek olmaksızın tek başına oy kullanabilmeyi talep ediyoruz. Dolayısıyla YSK’nın yardım odaklı tanıtım dilini doğru bulmadığımı söylemeliyim.
Görme engelliler oy şablonu hakkında çok sınırlı bilgiye sahip. Basın açıklamalarından ve tanıtım videosundan anladığımız kadarıyla, şablon pusulaya yerleştirilecek ve partilere oy verilecek alanlara mühür basabilmek için delikler oluşturulacak. Peki görme engelli seçmenler pusulada hangi partinin veya Cumhurbaşkanı adayının nerede olduğunu nasıl bilecek? Hazırlanan oy şablonlarında Braille kullanılması uygun olurdu. Şimdiye kadar yapılan çalışmalar dikkate alındığında, YSK’nın oy şablonu geliştirilirken alandaki sivil toplum örgütleriyle yeterince etkileşim halinde olmadığı sonucuna ulaşılıyor.
Mevcut halde YSK’nın görme engelli seçmenlerin bulundukları seçim bölgesindeki oy pusulalarının içeriğini erişilebilir olarak görme engellilerle paylaşabilmek için yöntemler geliştirmesi gerekiyor. Her sandıkta hangi partinin ve Cumhurbaşkanı adayının pusulada nerede olduğu Braille olarak bulunmalı. Braille alfabesini bilmeyenler olabileceği dikkate alınarak bu bilgilerin sesli ortamda da hazırlanması ve görme engelli seçmenin bunu sandığa girmeden dinleyebilmesi sağlanmalı. Ayrıca görme engelli seçmenlere seçim öncesinde bu bilgiler sesli ve erişilebilir elektronik formatlarda ulaştırılmalı. Bunun için SMS ve e-posta gibi seçenekler kullanılabileceği gibi kişilerin adreslerine bilgilendirme paketleri de gönderilebilir.
Her sandıkta bir adet oy şablonu bulunacağı ifade ediliyor. Bu şablonun herhangi bir nedenle zarar görmesi halinde yedeğinin temin edilebilme ihtimali olup olmadığını bilemiyoruz. Örneğin şablona mürekkep bulaşırsa ne olacak? Burada doğru olan görme engellilerin oy şablonunu seçim öncesinde edinebilmesi. Dolayısıyla YSK, görme engellilere geliştirdiği oy şablonunu ulaştırmalı. Seçim anına kadar şablonu eline alıp inceleme imkanı olmayan görme engelliler bu yöntemle oy verme konusunda haklı olarak tedirginlik yaşayabilir. Bu ise görme engellilerin bağımsız oy verme hakkını gönül rahatlığıyla kullanamaması anlamına gelir. Ayrıca YSK, sivil toplum örgütleriyle iş birliği sağlayarak şablon kullanımı konusunda eğitimler düzenlemeli. Bilgilendirme videoları görme engelli seçmenler için yeterli değil.
Bu yazıyı tamamlamak üzere olduğum 19 Nisan tarihinde Engelsiz Erişim Derneği bir açıklama yayınladı. “YSK Görme Engelli Seçmenlerin Taleplerini Yanlış Anladı”
başlıklı açıklamada benzer kaygılar dile getiriliyor ve çözüm önerilerinde bulunuluyor. Metnin son kısmında “Gerçekten oy kullanmaya engel yok mu?” diye başlayan toplam on soru soruluyor ve YSK’ya gerekli tedbirleri alması için çağrı yapılıyor.
Uzun yıllardır görme engelliler seçimlerde tek başına oy kullanabilmenin mücadelesini veriyor. Yasal olarak kazanılmış bu hakkın uygulamada sorunsuz biçimde yürütülebilmesi için YSK’nın daha açık ve katılımcı bir süreç takip etmesi gerekiyor. Seçimlere hala zaman varken görme engellilerin endişeleri giderilmeli ve tek başına oy kullanabilmekle ilgili akıllarda oluşan soru işaretleri ortadan kaldırılmalı. Görme engelliler alanında faaliyet yürüten sivil toplum örgütleri ise bu konuda daha talepkâr olmalı ve YSK ile iletişim kanalları oluşturmak için çalışmalı.