Engellilerin gündemi (24. bölüm)
Engellilerin Gündemi programımızın 24. bölümünde 13-25 Temmuz 2024 tarihleri arasında basında, sivil toplumda ve kamuoyunda engellilik alanında yaşanan önemli gelişmeleri paylaşıyoruz.
ÖTV Muafiyeti ile engelli aracı almayı kısıtlayan düzenlemede son durum
Önceki programlarda geniş yer bulan ÖTV muafiyeti konusu, engelli bireylerin araç alımına yönelik kısıtlamaların vergi paketi düzenlemesi içerisinde yer alacağına dair iddialarla gündeme geldi. Bu durum, engelliler için faaliyet yürüten bazı sivil toplum örgütleri tarafından ciddi şekilde eleştirildi ve yoğun bir kamuoyu tepkisine neden oldu. Günlerce süren tartışmalar ve yapılan basın açıklamaları sonucunda, bu kısıtlamaların vergi paketinden çıkarıldığı görüldü. Şu an için mevcut mevzuatta bulunan ÖTV muafiyeti düzenlemeleri geçerliliğini korumakta. Ancak, bu tür düzenlemelerin gelecekte tekrar gündeme gelme olasılığı bulunuyor. Çünkü zaman zaman hükümetler, kamuoyunun tepkisini ölçmek için bu tür düzenlemeleri gündeme getirip sonra geri çekebiliyorlar. Bu yüzden ilerleyen aylarda ya da yıllarda bu konunun tekrar gündeme gelme ihtimali var.
Engelli teknolojilerindeki KDV İstisnası kaldırıldı
Engellilerin hayatlarını kolaylaştıracak teknolojik araçların KDV’den muaf tutulmasına yönelik yeni bir düzenleme yapıldı. KDV istisnası ithal ürünlerde kaldırıldı. Bu kapsamda, engellilerin eğitimleri, meslekleri ve günlük yaşamları için özel olarak üretilmiş her türlü araç, gereç ve özel bilgisayar programlarının ithal ürünlerdeki KDV muafiyeti geçerli olmayacak.
Türkiye’de engelli teknolojileri üretimi oldukça sınırlı. Çoğu teknoloji, yurt dışından ithal ediliyor ve yerli üretim, genellikle ithal parçalardan montaj yoluyla gerçekleştiriliyor. Örneğin, görme engelliler için kabartma ekranlar gibi yüksek teknolojili ürünlerin üretimi için gerekli bileşenler, dünyada yalnızca birkaç yerde üretiliyor ve Türkiye’de bu bileşenlerin üretimi bulunmuyor. Dolayısıyla, bu teknolojilerin yurt içinde üretilmesi zor ve maliyetli bir süreçtir.
Engelliler, bu tür teknolojilere erişimde ekonomik zorluklarla karşılaşıyorlar. Çoğu engelli bireyin bu ürünleri satın alabilecek ekonomik gücü bulunmuyor. Yurt dışından ithal edilen bu tür ürünler, sınırlı sayıda kişi tarafından temin edilebiliyor ve çoğu engelli birey bu ürünlere erişemiyor. Bu nedenle, devletin bu teknolojilere yönelik KDV istisnası uygulaması, engelli bireylerin bu ürünlere daha erişilebilir hale gelmesini sağlıyor. Ayrıca, sosyal devlet ilkesi gereği, engellilerin hayatını kolaylaştıran bu tür araçların devlet desteği ile SGK kapsamına alınması ve vergilerden muaf tutulması talep ediliyor.
KDV istisnası düzenlemesinin yalnızca belirli bir engelli grubunu değil, tüm engelli bireyleri kapsadığı belirtiliyor. Örneğin, işitme engelliler işitme cihazı alırken, bedensel engelliler akülü araç veya protez alırken bu düzenlemelerden faydalanabiliyor. Ancak, bu düzenlemelerin daha geniş bir perspektiften ele alınarak savunulması gerektiği vurgulanıyor. Kısa vadeli çözümler yerine uzun vadeli hedeflere odaklanarak, erişilebilirlik ve hak temelli savunuculuk yapılması gerektiği ifade ediliyor.
Samsun’da rögara düşen görme engelli öğretmen
Samsun’da Gülderen Durna Dalgıç adlı görme engelli hamile bir öğretmen, açık bırakılmış bir rögara düşerek yaralandı. Eşi Emrah Dalgıç, karısını rögara düşmekten kurtarmaya çalışırken başını rögar kapağına vurdu ve hafif yaralandı. Çift, olay sonrası hastaneye kaldırıldı ve sağlık durumlarının iyi olduğu bildirildi. Gülderen Dalgıç 8 aylık hamileydi ve yapılan kontrollerde bebeğin sağlık durumunun da iyi olduğu anlaşıldı. Bu olay, bir telekomünikasyon firması adına çalışan taşeron bir şirketin ihmali sonucu gerçekleşti. Rögar kapağının açık bırakılması, çevrede yaşayanlar için büyük bir tehlike oluşturdu. Firma yetkilileri, rögardan geçen kişilerin dikkatli olması gerektiğini belirtirken, bu açıklama büyük tepki topladı. Dalgıç çifti, yaşadıkları bu olayın peşini bırakmayacaklarını ve meseleyi yargıya taşıyacaklarını belirtti. Olay, engellilerin güvenliği ve erişilebilirlik konusundaki ihmalleri bir kez daha gündeme getirdi. Rögar kapaklarının açık bırakılmasının sadece engelli bireyler için değil, herkes için tehlike oluşturduğu vurgulandı.
Antalya’da görme engellilerin erişilebilirlik sorunları
Antalya’da yaşayan görme engelliler, günlük yaşamlarında birçok erişilebilirlik sorunu ile karşılaşıyorlar. Bu sorunlar arasında toplu taşıma araçlarının, kaldırımların ve yolların yetersizliği önemli bir yer tutuyor. Görme engelliler, toplu taşıma araçlarını kullanırken çeşitli zorluklarla karşılaşıyorlar. Otobüslerin duraklarda yeterince uzun süre durmaması, durakların sesli anons sistemleriyle donatılmamış olması ve otobüslerin engelli bireylerin ihtiyaçlarına uygun olarak tasarlanmamış olması, görme engellilerin toplu taşıma araçlarını rahatça kullanmalarını engelliyor. Antalya’daki kaldırımların ve yolların görme engelliler için uygun hale getirilmemiş olması da büyük bir sorun. Kaldırımlarda düzensiz yapılaşma, gelişigüzel yerleştirilmiş tabelalar ve engeller, görme engellilerin güvenli bir şekilde yürümelerini zorlaştırıyor. Trafik ışıklarında sesli sinyalizasyon sistemlerinin bulunmaması da, görme engellilerin güvenli bir şekilde karşıdan karşıya geçmelerini engelliyor. Şehirdeki bilinçsiz yapılaşma, görme engellilerin günlük yaşamını daha da zorlaştırıyor. Görme engelliler, sokaklarda yürürken ani değişikliklerle karşılaşabiliyorlar ve bu durum, onların güvenliğini tehlikeye atıyor. Belediye ve ilgili yetkililerin bu konuda daha duyarlı olması gerektiği vurgulanıyor. Görme engelli bireyler, toplumun bilinçlenmesi ve yetkililerin daha duyarlı olması gerektiğini dile getiriyorlar. Erişilebilirlik sorunlarının çözümü için toplumun her kesiminin katkıda bulunması gerektiği belirtiliyor. Belediyelerin, engelli bireylerin ihtiyaçlarını dikkate alarak düzenlemeler yapmaları gerektiği ifade ediliyor.
Amerikan Engelliler Yasası (ADA) ve Engellilik Onur Ayı:
Amerikan Engelliler Yasası (ADA), 26 Temmuz 1990 tarihinde yürürlüğe girdi. Bu yasa, Amerika’da engelli bireylerin haklarını koruma altına alan ve onları ayrımcılıktan koruyan en kapsamlı yasadır. ADA’nın yürürlüğe girmesi, engelli bireylerin hakları için uzun yıllar süren mücadelelerin bir sonucudur.
Amerikalı engelli bireyler, ADA’nın yürürlüğe girdiği Temmuz ayını Engelliler Onur Ayı olarak kutlamaktadır. Bu kutlama, engelli bireylerin hakları için verilen mücadelenin bir anısı ve bu hakların kazanılmasının onurudur. Engelliler Onur Ayı, engelli bireylerin toplumdaki yerine ve haklarına dikkat çekmek, farkındalık oluşturmak amacıyla çeşitli etkinliklerle kutlanmaktadır. Programda, ADA’nın yürürlüğe girmesinin ardından Amerika’da engelli bireyler için erişilebilirlik ve hak savunuculuğu konusunda önemli ilerlemeler kaydedildiği vurgulanmaktadır. Engelli bireyler, ADA sayesinde kamu hizmetlerine, kamusal alanlara ve istihdama daha kolay erişim sağlayabilmektedir. Bu yasanın, engelli bireylerin topluma tam ve eşit katılımını sağlamada büyük bir adım olduğu ifade edilmektedir. Ayrıca ADA’nın Amerikan engelli bireyler için sağladığı kazanımlar örnek alınarak, Türkiye’de de benzer bilinçlenme ve savunuculuk faaliyetlerinin artırılması gerektiği vurgulanmaktadır. Türkiye’de engelli bireylerin haklarını savunmak ve erişilebilirlik düzenlemelerini hayata geçirmek için daha fazla çaba gösterilmesi gerektiği ifade edilmektedir. Engelli bireylerin yalnızca indirim ve mali desteklerle değil, erişilebilirlik ve tam katılım haklarıyla da desteklenmesi gerektiği belirtilmektedir.
WhatsApp sesli mesaj özelliği
WhatsApp, yeni bir güncelleme duyurdu ve bu güncelleme şu anda beta sürümünde test ediliyor. Bu yeni özellikle, sesli mesajlar yazılı metin olarak okunabilecek. Bu özellik, öncelikle işitme engelliler için büyük bir kolaylık sağlayacak. Beta sürümünde olan bu güncelleme, şu an için Türkçe dil desteği sunmuyor. İşitme engelliler sesli mesajları dinleyemedikleri için iletişimde büyük zorluklar yaşıyorlar. Bu yeni özellik sayesinde, sesli mesajlar yazılı metin olarak görüntülenebilecek ve işitme engelliler bu mesajları okuyarak iletişimde kalabilecekler. Bu, işitme engellilerin dijital iletişim araçlarını daha etkin ve rahat kullanmalarını sağlayacak.
Bu özellik sadece işitme engelliler için değil, aynı zamanda gürültülü ortamlarda sesli mesajları dinlemekte zorlanan kişiler veya sesli mesajları dinlemek için zamanı olmayanlar için de büyük bir kolaylık sağlayacak. Özellikle yoğun çalışma temposunda olan kişiler, sesli mesajları yazılı olarak okuyarak daha hızlı bir şekilde bilgi alabilecekler.
WhatsApp’ın gelecekteki güncellemeleri arasında, çeviri özelliği de bulunabilir. Bu özellik, dil bariyerlerini aşmada önemli bir rol oynayacak. Ancak şu an için sesli mesajların yazılı metin olarak okunabilmesi özelliği, işitme engelliler ve sesli mesajları dinlemekte zorlanan diğer kullanıcılar için önemli bir yenilik olarak öne çıkıyor.