Çocuklarda oyun terapisi ve engelli çocuklara katkıları
Klinik Psikolog Rabia Göktaş Büyükkurt ile gerçekleştirdiğimiz bu programda, oyun terapisinin çocukların duygusal, bilişsel ve sosyal gelişimlerine katkılarını, dikkat eksikliği ve engellilik bağlamındaki etkilerini, teknolojiyle değişen oyun algısına karşı sunduğu çözümleri ve ebeveynler ile öğretmenler için önemli önerileri ele aldık.
Oyun terapisi nedir?
Oyun terapisi, çocukların kendilerini ifade edebilmeleri için bir araç olarak kullanılan, onların dünyasını anlamayı ve gelişimlerini desteklemeyi amaçlayan bir terapi yöntemidir. Geleneksel oyunların yerini giderek dijital oyunların almasıyla birlikte, çocukların sosyalleşme ve duygusal gelişim süreçleri de değişmiştir. Artık birçok çocuk sokakta arkadaşlarıyla oynamak yerine ekran karşısında vakit geçirmekte ve sanal dünyada arkadaş edinmektedir. Bu dönüşüm, çocukların yalnızlaşmasına, sosyal becerilerinin zayıflamasına ve dikkat dağınıklığının artmasına neden olmaktadır. Bu noktada oyun terapisi, çocukların duygusal, bilişsel ve sosyal gelişimini destekleyen önemli bir yöntem olarak öne çıkmaktadır.
Klinik psikolog Rabia Göktaş Büyükkurt, oyun terapisinin çocuklar üzerindeki etkilerini ve farklı terapi türlerini detaylandırarak anlatmaktadır. Oyun terapisi, yetişkinlerin dilsel olarak ifade edebildiği duyguları ve düşünceleri, çocukların oyun yoluyla ifade etmesine olanak tanır. Çocukların gelişim süreçleri devam ettiğinden, kendilerini anlatma becerileri yetişkinler kadar gelişmiş değildir. Oyun terapisi, bu eksikliği kapatarak çocukların kendilerini anlamalarına ve duygularını sağlıklı bir şekilde ifade etmelerine yardımcı olur.
Oyun terapisinin farklı yaklaşım biçimleri
Oyun terapisi birçok farklı yaklaşımdan oluşmaktadır. Deneyimsel oyun terapisi, çocukların oyun sırasında kendilerini özgürce ifade etmelerine olanak tanırken, çocuk merkezli oyun terapisi çocuğun oyunu yönlendirmesine izin verir ve müdahaleci bir yaklaşım içermez. Bilişsel davranışçı oyun terapisi ise daha yapılandırılmış olup, belirli hedefler doğrultusunda çocuğun davranışlarını değiştirmeye yönelik bir süreç içerir. Teraplay ve filial terapi gibi yaklaşımlar ise ebeveynlerin de sürece dahil edilmesini sağlayarak, çocuk-ebeveyn ilişkisinin güçlenmesine yardımcı olur.
Ebeveynler hangi durumlarda çocuğunu oyun terapisine götürmeli?
Bir ebeveynin çocuğunun oyun terapisinden fayda sağlayıp sağlamayacağını anlaması için, çocuğunun davranışlarını iyi gözlemlemesi gerekmektedir. Çocuğun günlük hayatında belirgin zorlanmalar yaşaması, akran ilişkilerinde sorunlar yaşaması veya ev içinde ve okulda iletişim güçlükleri çekmesi oyun terapisi ihtiyacının bir göstergesi olabilir. Ancak oyun terapisi yalnızca sorun yaşayan çocuklar için değil, gelişim sürecinde duygusal destek almak isteyen çocuklar için de faydalı olabilir.
Oyun terapisinin yalnızca psikiyatrik tanı almış çocuklar için değil, tüm çocuklar için uygun bir yöntem olduğu vurgulanmaktadır. Çocukların özgüvenini artıran, kendilerini daha iyi ifade etmelerine yardımcı olan ve gelişim süreçlerine olumlu katkılar sunan bir yöntemdir.
Okulöncesi çağındaki çocuklar için oyun terapisi
Dikkat eksikliği ve odaklanma sorunları olan çocuklar için oyun terapisi önemli bir destek sunar. Çocukların odaklanma kapasiteleri yaşa bağlı olarak değişkenlik gösterir ve ilkokula başlama sürecinde bu durum daha belirgin hale gelir. Okul öncesi dönemde çocukların doğal olarak kısa dikkat sürelerine sahip olmaları beklenirken, aşırı dağınıklık veya sürekli başka şeylere yönelme gibi belirtiler dikkat eksikliğine işaret edebilir. Özellikle ekran kullanımına bağlı olarak bazı çocuklar, teknolojik içeriklere uzun süre odaklanabilirken, günlük hayatta dikkatlerini toparlamakta zorlanabilirler. Oyun terapisi, bu noktada çocukların dikkat becerilerini geliştirmeye yönelik oyunlar ve egzersizler sunarak, dikkat dağınıklığını azaltmaya yardımcı olur.
İlkokul çağındaki çocuklar için oyun terapisi
İlkokul çağındaki çocuklar için oyun terapisi, akademik başarının desteklenmesine de katkı sağlar. Bu süreçte çocukların dikkatlerini toplamalarına yardımcı olmak için hikaye anlatma, duyusal materyallerle çalışma ve bedensel farkındalık egzersizleri gibi teknikler kullanılmaktadır. Ayrıca, hareket temelli oyunlar sayesinde çocukların bedenleriyle bağlantı kurmaları, odaklanma sürelerini artırmaları ve enerjilerini dengelemeleri sağlanmaktadır.
Ortaokul çağındaki çocuklar için oyun terapisi
Ortaokul çağındaki çocuklarda ise dijital oyunların ve sosyal medyanın etkisi dikkat eksikliğini daha da artırabilmektedir. Çevrim içi sosyalleşme, geleneksel akran ilişkilerinin yerini alarak, çocukların yüz yüze iletişim becerilerini zayıflatabilmektedir. Bu dönemde oyun terapisi, çocukların teknoloji kullanımını dengelemelerine yardımcı olurken, sosyal becerilerini geliştirmelerine de katkı sunar.
Engelli çocuklar için oyun terapisi
Engelli çocuklar açısından oyun terapisi, bireysel ihtiyaçlara göre uyarlanabilen bir yöntemdir. Görme engelli çocuklar için dokunsal materyaller kullanılarak duyusal gelişimleri desteklenebilir, işitme engelli çocuklar için ise farklı oyun yaklaşımları geliştirilerek iletişim becerileri artırılabilir. Görme engelli çocuklarda beden farkındalığının gelişmesine yardımcı olan oyun terapisi, stres kaynaklı davranışların azaltılmasını da destekleyebilir. Örneğin, görme engelli çocukların jest ve mimikleri algılaması zor olduğundan, oyun terapisi ses tonu, dokunsal ipuçları ve sosyal ipuçları konusunda rehberlik edebilir.
Ebeveynlere ve öğretmenlere oyun terapisi tavsiyeleri
Ebeveynler ve öğretmenler için bazı öneriler sunulmaktadır. Oyun terapisi, çocuklarla güçlü bir bağ kurmayı ve onların ihtiyaçlarını anlamayı kolaylaştırır. Öğretmenlerin ve ebeveynlerin çocuklarla empati kurarak onları dinlemeleri ve açık uçlu sorular sormaları önerilmektedir. Çocukların dikkat becerilerini geliştirmek için mindfulness egzersizleri, doğa yürüyüşleri ve duyusal farkındalık etkinlikleri uygulanabilir.
Bu program, oyun terapisinin çocukların gelişiminde oynadığı kritik rolü vurgulayarak, ebeveynlerin ve eğitimcilerin farkındalığını artırmayı amaçlamaktadır. Oyun terapisi, çocukların dünyayı keşfetmelerini, kendilerini ifade etmelerini ve duygusal dengeyi sağlamalarını destekleyen önemli bir araçtır.