Belçika’da VİEWS İnternational adlı körler derneği ziyareti – 1. bölüm
Emre Taşgın, Muharrem Ocal
Uluslararası bir körler derneği olan ve Eğitimde Görme Engelliler Derneği olarak üye olmak için başvuruda bulunduğumuz VİEWS İnternational adlı kuruluşun faaliyetlerini izlemek üzere, 4 – 16 Kasım 2013 tarihlerinde 12 günlük bir program çerçevesinde derneğin merkezi olan Belçika’nın Liege şehrine gittik. Bu yazımızda söz konusu derneğin faaliyetleri ve şehir hakkında gözlemlerimizi aktarmaya çalışacağız. Gözlemlerimizi uzun olmaması açısından yazı dizisi halinde sunacağız. Bu sayfada ilgili yazı dizimizin 1. Bölümünü okuyorsunuz.
1. bölüm
Yazımızın birinci bölümünde yer alan başlıklar şu şekilde: Liege’ye Varış, Şehrin Yapısı, VİEWS Hakkında, Görme Engelliler İçin
Avrupa Gönüllü Hizmeti (EVS), Bir Bağımsız Hareket Dersi Örneği, Şehir
Merkezinde Gezinti, Liege’de Bir Körler Okulu.
Liege’ye Varış
Uçağımız rötar yaptığından 1.5 Saatlik bir gecikmenin sonrasında ulaştığımız Brüksel’den tren yoluyla önce Leuven, ardından Liege’e vardık. Tren istasyonlarının bazı bölgelerinde hissedilebilir zemin vardı. Ayrıca; Leuven’e gitmek için bindiğimiz trende sesli anons sistemi bulunurken Liege’e gitmek için bindiğimiz trende ise bu sisteme rastlamadık. Liege’deki tren istasyonunda uçağın rötar yapması sebebiyle yaklaşık iki saat bizi bekleyen dernek gönüllüsü Carrine ile kalacağımız hostele geldik. Kaldığımız yer bir belediye misafirhanesi ve apart diye tabir edebileceğimiz yapıda. Bize yönelik herhangi bir erişilebilirlik düzenlemesine gidilmemiş; ancak personel bizi memnun edebilmek için elinden geleni yapıyor.
Şehrin Yapısı
Sabah dernek başkanı Vanessa ile dernek ofisine gitmek üzere kaldığımız yerden ayrıldık ve otobüs durağına yürüdük. Şehirde engellilere yönelik kılavuz iz, sesli ışık, rampa vb. düzenlemelere rastlamadık; yalnızca birçok yaya geçidinde hissedebileceğimiz çizgiler yer alıyor. Liege oldukça tarihi bir şehir olduğundan birçok yapı restore edilirken hassas davranılmış. Binalar son derece düzenli bir şekilde inşa edilmiş; çarpık kentleşme söz konusu değil. Otobüslerde de sesli anons sistemine rastlamadık. Ankara’daki EGO
kartlarına benzer bir sistemle bilet kullanılıyor. Görünüşe göre engelliler ücretsiz bir şekilde otobüslerden yararlanıyor. Kadın otobüs şoförlerine sıkça rastlamak mümkün. Yalnızca ana caddelerde trafik lambalarının bulunduğu şehirde karşıdan karşıya geçmek için yaya geçitleri yeterli oluyor ve yaya geçitlerinde bastonu göstermemiz halinde araçlar duruyor. Şehrin bugünkü durumuna kısaca değinecek olursak; Haçlı Seferlerinin yapılmasına karar verilmesi ve ateizmin doğuşu gibi olaylar sebebiyle Liege tarihi açıdan Avrupa için önemli bir yere sahip; ancak burası günümüzde vasat bir şehir durumunda.
VİEWS Hakkında
Derneğe varışımızın ardından sabah oturumunda VİEWS İnternational hakkında bilgi verildi. İlk olarak VİEWS Belgium adıyla 2001 tarihinde kurulan bu dernek, Görme engelli bireylerin eğitimi, istihdamı ve özellikle gençler olmak üzere sosyal hayata katılımı için faaliyetlerde bulunuyor. Dans kursları, spor etkinlikleri, tiyatro faaliyeti ve yılda 2 defa karanlıkta yemek organizasyonu gibi aktivitelerle görme engelli bireylerin sosyalleşmesi sağlanıyor. Ayrıca 2006 yılından itibaren düzenlenmeye başlanan Avrupa Birliği Gençlik Programları Eylem2 adı altında yer alan Avrupa Gönüllü Hizmeti (EVS) aracılığıyla yurt dışından görme engelli bireyler burada gönüllü olarak çalışıyor. 2008 Yılında ise VİEWS İnternational kuruluyor. Avrupa’nın birçok ülkesinden dernekler buraya üye. 18-30 Yaş aralığındaki görme engelli gençlerin deneyimlerini paylaşmalarına imkân sağlamak amacıyla çeşitli AB projeleri düzenleniyor ve bu sayede kültürlerarası kaynaşma mümkün oluyor. Yakın zamanda Türkiye’yi temsilen Eğitimde Görme Engelliler Derneği’nin üyelik süreci tamamlanacak ve bu sayede adı geçen kuruluşun faaliyetlerine derneğimiz aracılığıyla ülkemizden daha etkin biçimde katılım sağlanmış olacak.
Görme Engelliler İçin Avrupa Gönüllü Hizmeti (EVS)
Öğleden sonraki oturumda Avrupa Gönüllü Hizmeti’nin (EVS) görme engelli bireyler için uyarlanışı hakkında bilgi verildi. Avrupa Gönüllü Hizmeti (EVS); kısaca 18-30 yaş aralığındaki gençlerin farklı bir Avrupa ülkesinde, 2-12 aylık bir dönemde gönüllülük esasına göre bir yerde çalışması (STK, okul vb.) ve gittiği ülkenin dilini öğrenerek farklı kültürel deneyimler yaşamasına imkân sağlayan bir gençlik programı olarak tanımlanabilir. Gönüllülere ayrıca her ay Avrupa Birliği tarafından ülkeden ülkeye değişen miktarlarda harçlık verilerek bütçelerine katkıda bulunulmaktadır. Liege’de görme engelli bireyler için ilk önce kısa dönem olarak uygulanan bu proje zaman darlığı sebebiyle verimli bulunmadığından daha sonra uzun dönem olarak 9 aylık periyotlar halinde gerçekleştirilmiş. Buraya EVS için gelen görme engelli gönüllülere ilk olarak 3 temel beceri kazandırılıyor. Bunlar, bölgede konuşulan Fransızca dilinin öğretimi; çevrenin tanınabilmesi ve en çok kullanılan yerler hakkında bilgi sahibi olunabilmesi için bağımsız hareket eğitimi; temizlik, yemek pişirme gibi günlük yaşam becerileri üzerine verilen dersler olarak sıralanmaktadır. Görme engelli gönüllüler; körler okulunda bilgisayar ve yabancı dil öğretimi, spor faaliyetleri ve tiyatro gibi etkinliklerde çalışmak; kültürlerarası bir dergi için yazılar hazırlamak; şehrin çeşitli yerlerinde gözlük toplama faaliyetinde bulunarak toplanan gözlüklerin Demokratik Kongo Cumhuriyeti’ndeki görme engellilere gönderilmesini sağlamak ve yabancılara Fransızca öğretimi veren bir kursta öğreticilik yapmak gibi alanlarda görev almaktadırlar. Görme engelli bireyler için uyumlu hale getirilmiş EVS, ayrıca İspanya’da da gerçekleştirilmektedir. İlk önce Granada’da başlatılan bu proje şu anda yalnızca Murcia’da devam etmektedir. Murcia’da görme engelli gönüllüler gençlik birimiyle çalışmakta, ayrıca radyo programları için röportajlar yapmaktadırlar.
Bir Bağımsız Hareket Dersi Örneği
EVS oturumunun ardından “Mobility” olarak nitelendirilen bağımsız hareket öğretimi üzerine küçük bir deneme yaptık. Bulunduğumuz yerden otobüs durağına yürüdük. Tıpkı Türkiye’deki gibi dar kaldırımlar ve buralara park eden arabalara rastladık. Şehrin görünümü tarihi olmakla birlikte yollar ve kaldırımlar açısından bize Türkiye’yi hatırlattı. Bu ders aracılığıyla kaldırım dönüşleri, karşıdan karşıya geçmek için yaya geçitleri gibi işaretler yoluyla gidilecek yere ilişkin zihinsel harita oluşturulması amaçlanıyor. Bazı kişilerin yönlerini dahi bulmakta zorluk çekmesi sebebiyle bu eğitim oldukça önemli görülüyor.
Şehir Merkezinde Gezinti
Ertesi gün sabah oturumunda AB Gençlik Programları hakkında genel bir bilgi verildi. Ancak gelecek yıl bu programların yenilenecek olması sebebiyle verilen bilgi programın genel manada amaçları konusunda bilgilenmemiz açısından faydalı oldu. AB Gençlik Programları; gençlerin karar mekanizmalarına dahil olmaları, deneyim paylaşımı yoluyla kendilerini geliştirmeleri ve farklı kültürleri tanıyabilmeleri için geliştirilen projeleri desteklemektedir. Biz de Eğitimde Görme Engelliler Derneği olarak gelecek dönemlerde bu program kapsamında projeler geliştirmeyi amaçlamaktayız. Öğleden sonra programda temel yaşam becerileri kapsamında bir yemek yapma faaliyeti yer almaktaydı; fakat bu faaliyeti gerçekleştireceğimiz kişinin rahatsız olması sebebiyle program iptal oldu ve öğleden sonrası için bir boşluk oluştu. Biz de bu boşluktan yararlanarak şehir merkezinde bir gezinti yaptık. %90’ı tarihi yapılardan oluşan ve yeni yapılan binaların da tarihi dokuyu bozmayacak şekilde inşa edildiği bu şehir ayrıca canlı bir hayata da ev sahipliği yapıyor. Şehirdeki
üniversitelerin fazlalığı genç nüfusun fazla olmasını da beraberinde getirmiş. Alışveriş merkezlerinin 18’de kapandığı Liege’de genç nüfus akşamları eğlence mekânlarında vakit geçiriyor.
Liege’de Bir Körler Okulu
Ertesi gün ilk olarak Belçika’daki 4 körler okulundan en eskisi olan Irhov’a gittik. Belçika’da eğitim sistemi Primary (birinci kademe) ve
secondary (ikinci kademe) olmak üzere iki kısımdan oluşuyor ve her kademe 6 yıl sürüyor. Buna paralel olarak körler okulu da iki ayrı binada olmak üzere eğitim veriyor. 1895 yılında kurulmuş olan bu okulun şu anki toplam nüfusu 200. Birinci kademede 74, ikinci kademede ise 126 öğrenci bulunuyor. Öğrenciler yaşlarına göre değil kapasitelerine göre sınıflara ayrılmış durumdalar. Örneğin; 7 yaşındaki bir öğrenciyle 13 yaşındaki bir öğrenci aynı sınıfta öğrenim görebiliyor. İlk 6 yıldan sonra öğrencinin durumu ailesiyle görüşülüyor ve öğrenci ailenin tercihine göre karma eğitime ya da körler okulunun ikinci kademesine kaydediliyor. İkinci kademede temel derslerin yanında hiç görmeyenler ofis elemanlığı ve aşçılık gibi alanlarda; az görenler ise bizde iş sanat diye tabir edilen marangozluk, demir dövme, sandalye tamiri gibi alanlarda eğitim alabiliyorlar. Bu okulda ayrıca işitme engelli öğrenciler de eğitim görüyor. Ayrıca; otistik, ortopedik engelli ve zihinsel engelli öğrenciler için de sınıflar mevcut. Teoride her iki kademe de 6 yıl sürüyor olsa da kişinin öğrenme düzeyine göre bu süre uzayabiliyor. Bir öğrenci en fazla 21 yaşına kadar bu okulda öğrenim görebiliyor; ancak bu okullardan aldığı eğitimi üniversitede devam ettirebilmesi için olağan zamanda mezun olması gerekiyor. Belçika’da 4 körler okulu bulunuyor. Bunlardan bazıları sadece gündüzlü eğitim verirken bazıları daha çok yatılı eğitim üzerine yoğunlaşmış durumda. Eğitimde bireyselliğe önem verildiğinden az gören ve hiç görmeyen öğrenciler aynı sınıfta öğrenim görebiliyorlar. Az gören öğrenciler için büyük puntolu materyaller mevcut. Ayrıca sınıflara yerleştirilen akıllı tahtalar aracılığıyla öğretmen ders işleyebiliyor. Gözlemleyebildiğimize göre bu tahta yalnızca öğretmenlerin öğrencilere derste sunum yapabilmesi için kullanılıyor. Primary okulunda girdiğimiz sınıfların birinde ders geometriydi. Çizim lastiğine benzeyen fakat üçgen, kare, yarım daire gibi geometrik şekil kalıplarının bulunduğu yüzeyde cetvel, pergel vb. araçlar kullanılmak suretiyle çizim yapılabiliyor. Sınıfta ilgimizi bir çocuğun fon kartonlarını kullanarak oluşturduğu maymun çekti. Gerçekte bu şekil maymuna benzemiyor; fakat onun hayalindeki maymun bu olduğu için değerli görülüyor. Ülkemizdeki körler okullarında öğrenciyi teşvik etmek yerine yaptığı şekli “olmamış” diye nitelendiren öğretmenlerin fazlalığını düşünürsek bu gerçekten takdir edilir bir şey. Ziyaret ettiğimiz sınıflarda az görenler yoğunluktaydı ve bu öğrencilerin büyük çoğunluğu resim yapmayı seviyordu. Daha sonra yolumuz bir bilgisayar laboratuarına düştü. Burada hiç görmeyen ve az gören öğrenciler temel bilgisayar eğitimi alıyor. Az gören öğrenciler elektronik bir büyüteç aracılığıyla kağıtlarda yazılanları rahatlıkla okuyabiliyor. Aşçılık eğitimi verilen mutfaklarda ayrıca karanlıkta yemek organizasyonu için de faaliyette bulunuluyor. Okulun en keyifli yeri kuşkusuz dinlenme ya da uyku odası diye tabir edebileceğimiz bölüm. Burada az gören öğrencilerin uyuyabilmesi için loş bir ortam oluşturulmuş. Hiç görmeyen öğrenciler de Hava yerine suyla doldurulmuş şişme bir yatakta uyumanın keyfini çıkarabiliyor. Öğrenciler burayı diledikleri zamanlarda kullanabiliyorlar. Ayrıca bu okulda at binme, araç plakalarının öğretimi gibi farklı faaliyetlerde bulunuluyor. Derslik ve laboratuar kapılarının üzerinde dersliğin ve öğretmeninin ismi kabartma ve hissedilebilir biçimde düz yazı halinde yer alıyor. Geçmiş yıllarda ülkemizdeki körler okulları müzik eğitiminin kaliteli şekilde verilmesiyle ünlüydü. Bu okulda ise müzik eğitimi verilmiyor; yalnızca belli günlerde koro çalışmaları yapılıyor. İkinci kademe okulunun müdürü bizimle oldukça ilgilendi ve dokunsal olarak gösterebileceği her türlü ayrıntıyı incelememiz için çabaladı. Öğleden sonra ise yabancılara Fransızca öğretimi yapan bir derneğe gittik. Söz konusu derneğe gelmemizin sebebi, VİEWS aracılığıyla EVS gönüllüsü olarak çalışan görme engelli bir kişinin burada ders veriyor olmasıydı; ancak programda yapılan bir değişiklik sebebiyle dersi o vermedi. Farklı yaş gruplarına mensup öğrencilerden oluşan bu kursta Dersler yaygın öğrenme teknikleri kullanılarak eğlenceli bir şekilde işleniyor.
Fotoğraf albümünü görüntüleyin